«Κυρίες και κύριοι καλησπέρα,
Σαν Σήμερα στις 19 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1951:
Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος αναλαμβάνει Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Παπάγου.
17 χρόνια αργότερα, το 1968:
Ο Δήμαρχος Πατρέων κ. Τσερώνης απαντά σε σχόλιο του τοπικού Τύπου, σχετικό με τις λακούβες της οδού Γούναρη, ότι θα κινήσει το ειδικό συνεργείο επισκευών, αμέσως όταν σταματήσει η κακοκαιρία.
Στις 22 Μαΐου 1906 επίσης ο Δημήτριος Γούναρης εκφωνεί έναν βαρυσήμαντο λόγο στη Βουλή με τον οποίο σηματοδοτεί την έναρξη των ενεργειών του πατρινού πολιτικού για τη συγκρότηση της ομάδας των Ιαπώνων. Την κοινοβουλευτική δηλαδή ομάδα που επρόκειτο να επηρεάσει τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα των αρχών του 20ου αιώνα.
Αυτές οι μικρές καθημερινές ιστορίες, αλλά και εκατοντάδες άλλες που σ’ ένα πρώτο επίπεδο φαίνεται να μην ενδιαφέρουν κανέναν ή σχεδόν κανέναν, βρίσκονται αποθησαυρισμένες στο νέο βιβλίο του Πέτρου Ψωμά, το οποίο φέρει τον τίτλο «Πατρινό Σαν Σήμερα». Αυτές λοιπόν οι μικρές καθημερινές ιστορίες φαίνεται πως, σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, ενδιαφέρουν πολλούς από εμάς, αλλά και τον αναγνώστη εκείνον που είτε αγαπάει την επιστήμη της ιστορίας, είτε την πόλη του, είτε απλά θέλει να γνωρίσει το παρελθόν του.
Με το νέο του βιβλίο ο φίλος Πέτρος καταθέτει για τρίτη φορά τον συγγραφικό του μόχθο και μας εντυπωσιάζει ευχάριστα και πάλι. Είναι μάλιστα ιδιαίτερα μεγάλη η χαρά μου να παρουσιάζω ενώπιον σας το νέο πνευματικό δημιούργημα του Πέτρου Ψωμά. Μετά την κυκλοφορία των δύο προηγούμενων βιβλίων του «Ο Θησαυρός είναι Κρυμμένος στο Σακούλι» (εκδόσεις Περί Τεχνών, 2002) και «1836-2006: Δήμαρχοι Πατρέων» (εκδόσεις «Το Δόντι», 2006), ο Πέτρος έρχεται μ’ ένα καινούριο συγγραφικό εγχείρημα. Αυτή τη φορά ο συγγραφέας δεν καταπιάνεται με ένα ιδιαίτερο θέμα της πατραϊκής ιστοριογραφίας, όπως στο παρελθόν, αλλά τολμά να δημιουργήσει μια πραγματική ανθολογία της πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας της Πάτρας. Το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της πατραϊκής μικροϊστορίας των τελευταίων 200 ετών. Στο ιδιόμορφο αυτό Αλμανάκ εντοπίζονται και γεγονότα/περιστατικά τα οποία σημειώθηκαν ακόμα πιο παλιά. Η χρονική άλλωστε περίοδος που το βιβλίο καλύπτει -1687 χρόνια ιστορίας- αφορά τα έτη από το 323 μ.Χ. έως και το 2010.
Κάποια από τα γεγονότα που καταγράφονται στο συγκεκριμένο βιβλίο συνέβησαν στην Πάτρα, κάποια άλλα έλαβαν χώρα εκτός των ορίων της αχαϊκής πρωτεύουσας αλλά επηρέασαν την ιστορία της πόλης, ενώ, τέλος, κάποια είχαν ως πρωταγωνιστές πατρινούς. Μέσα λοιπόν από αμέτρητα γεγονότα της μικροϊστορίας, ο Πέτρος επέλεξε ορισμένα από αυτά, για να τα παρουσιάσει με τη μορφή αλμανάκ, καθώς ταξινομεί τα γεγονότα με αυστηρά ημερολογιακή σειρά και όχι με χρονολογική.
Ο τρόπος παρουσίασης των ιστορικών γεγονότων του παρόντος βιβλίου παραπέμπει περισσότερο στη λογική της γνωστής δημοσιογραφικής στήλης «Σαν σήμερα…», με την οποία ο Πέτρος είχε παλαιότερα ασχοληθεί, παρά σε ένα παραδοσιακά αμιγώς ιστορικό έργο. Στο βιβλίο παρουσιάζονται γεγονότα περισσότερο ή λιγότερο σημαντικά, που έχουν όμως όλα μεταξύ τους ως κοινό σημείο αναφοράς, την Πάτρα. Παράλληλα, τα γεγονότα που παρουσιάζονται έχουν επιλεχθεί από το συγγραφέα με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτονται όλες οι πτυχές της ζωής της πόλης: πολιτική, οικονομική, πολιτισμική, αθλητική, κοινωνική.
Ως ιστορικός οφείλω να ομολογήσω ότι, από τον τρόπο με τον οποίο ο Πέτρος πραγματεύεται το ιστορικό υλικό του βιβλίου του, καθίσταται σαφές πως Ιστορία για τον συγγραφέα είναι οι ιστορίες των καθημερινών ανθρώπων. Αυτό δηλαδή που αντιλαμβανόμαστε ως Ιστορία (με γιώτα κεφαλαίο ή μακροϊστορία όπως θα το έλεγαν κάποιοι άλλοι) διαμορφώνεται από τη μικροϊστορία του καθενός από εμάς. Εκείνο που συνήθως ξενίζει τους ανθρώπους είναι, όταν συνειδητοποιούν (κυρίως μέσα από οπτικό υλικό, βίντεο και φωτογραφίες) πως η Ιστορία δεν είναι μόνο τα μεγάλα γεγονότα που συνέβησαν σε κάποιους άλλους, κάποτε, κάπου αλλού. Αυτό που οφείλουμε, λοιπόν, όλοι να συνειδητοποιήσουμε, και το οποίο παρουσιάζεται τόσο ανάγλυφα στο συγκεκριμένο έργο, είναι ότι η Ιστορία δεν είναι κάτι ασαφές και απροσδιόριστο, αλλά το σύνολο των επιμέρους γεγονότων που διαδραματίζονται καθημερινά και συνήθως δίπλα μας. Είναι όλα αυτά που ζήσαμε εμείς οι ίδιοι, οι γονείς και οι παππούδες μας. Η Ιστορία άλλωστε είναι μια περίεργη επιστήμη που όσο τη ζούμε, δεν συνειδητοποιούμε ότι βράζουμε στο καζάνι της –εκτός κι αν καούμε, ή μας το θυμίζουν συγγραφικά έργα, όπως αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα.
Το νέο λοιπόν συγγραφικό εγχείρημα του Πέτρου βασίζεται περισσότερο στη μικροϊστορία και λιγότερο στη μακροϊστορία. Η μικροϊστορία δεν είναι η μικρολογία ή η περιπτωσιολογία, αλλά ένας επιστημονικός τρόπος να μελετάμε ευρύτερες ιστορικές εξελίξεις και κοινωνικά φαινόμενα σε μικρό πεδίο ή μέσα από την ατομική περίπτωση. Το γεγονός ότι η μικροϊστορία γράφεται αυθόρμητα και βασίζεται σε τυχαία περιστατικά, είναι ένα από τα στοιχεία της Ιστορίας που έχει καταλάβει πολύ καλά ο συγκεκριμένος συγγραφέας, και αυτό αποτυπώνεται στο βιβλίο του.
Από κοινωνική σκοπιά, η ενασχόληση με τη μικροϊστορία μιας περιοχής -στην προκειμένη περίπτωση με την Πάτρα- μάς εξοικειώνει με στοιχεία της καθημερινής ζωής και με ιστορικές εμπειρίες που ενδεχομένως είναι πλέον έξω από τον ορίζοντα μας. Αντίθετα η μακροϊστορία είναι η επίσημη ιστορία που βασίζεται σε επιφανείς πολίτες, οι οποίοι συνδέουν το όνομα τους με «σπουδαία» πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και καλλιτεχνικά γεγονότα. Ο Πέτρος φροντίζει μέσα από τη συνεχή εναλλαγή μακροϊστορίας-μικροϊστορίας να φωτίζει αμφίπλευρα πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις από την πατραϊκή ιστορία προσδίδοντάς τους ιδιαίτερη βαρύτητα και να εμπλουτίζει την καθαρά γνωστική γνωριμία μαζί τους, ενώ συγχρόνως εντείνει τη γοητεία τους. Με λίγα λόγια, το παρόν έργο είναι μια έκδοση η οποία εκθέτει – συχνά με γλαφυρό τρόπο – ιστορικά γεγονότα τα οποία απευθύνονται όχι μόνο σε ελάχιστους ανθρώπους, αλλά στο ευρύ κοινό. Όπως πολύ σωστά άλλωστε σημειώνει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του: οι κερδισμένοι από την παρούσα έκδοση είναι ένας μεγάλος αριθμός ανώνυμων πατρινών που μέσω των ανθολογούμενων γεγονότων του βιβλίου κέρδισαν πλέον την αιωνιότητα.
Το υλικό για τη συγγραφή του παρόντος βιβλίου αντλήθηκε πρωτίστως από πρωτογενείς πηγές, όπως ο αχαϊκός Τύπος και ιδιωτικά αρχεία, ενώ θεωρώ ότι αξιοποιήθηκε επαρκώς η υπάρχουσα τοπική βιβλιογραφία. Στα σημαντικά επίσης στοιχεία του βιβλίου – που θέλγουν άμεσα τον αναγνώστη – συγκαταλέγονται τόσο ο εμπλουτισμός της έκδοσης με σπάνιο οπτικό υλικό και φωτογραφίες από το απώτερο και άμεσο παρελθόν της πόλης, όσο και η παράθεση κειμένων που έχουν γραφτεί για την αχαϊκή πρωτεύουσα από επιφανείς πατρινούς και μη, όπως οι Παυσανίας, Κωστής Παλαμάς, Κωνσταντίνος Καβάφης, Γουστάβος Φλομπέρ, Παναγιώτης Κανελλόπουλος, Μίκης Θεοδωράκης, και άλλοι πολλοί.
Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω από καρδιάς το συγγραφέα και τον εκδότη του βιβλίου για τη μεγάλη τιμή που μου επεφύλαξαν, να είμαι κι εγώ ένας από τους ομιλητές της σημερινής εκδήλωσης. Η παρουσίαση του έργου αυτού στην Αγορά Αργύρη, έναν ιστορικό χώρο της Πάτρας, ο οποίος κατασκευάστηκε το 1881 -επί δημαρχίας Αθανάσιου Κανακάρη–Ρούφου – από τον πατρινό αρχιτέκτονα, Σπυρίδωνα Τζέτζο, αποτελεί μία ακόμη εκδήλωση αγάπης του συγγραφέα προς την πόλη του και την ιστορία της.
Ολοκληρώνοντας τα λίγα λόγια για το βιβλίο του φίλου Πέτρου, δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω απόλυτα μαζί του, όταν γράφει: Φρονώ πως κι απ’ τα μικρά και τα αθέατα αντλούνται συμπεράσματα για τις εποχές και για τις πόλεις. Μ’ αυτό άλλωστε το σκεπτικό συνέγραψε το παρόν βιβλίο, και με αυτή τη θέαση οφείλουμε όλοι να το υποδεχτούμε.
Σας ευχαριστώ πολύ»